معنی لغوی مقیاس، مقایسه کردن است. مقیاس معادل کلمه scale در زبان انگلیسی می‌باشد که در نقشه‌ها به اختصار SC نوشته می‌شودذ. مقیاس در نقشه برداری به میزان کوچک نمایی زمین بر روی نقشه گفته می‌شود. در ساده‌ترین حالت به نسبت فاصله دو نقطه بر روی نقشه و فاصله افقی همان نقاط بر روی سطح زمین واقعی مقیاس گفته می‌شود.
برای مثال، نسبت طول xy در نقشه به طول افقی xy در روی زمین واقعی، را مقیاس می‌گویند. بدین ترتیب می‌توان فاصله‌ها را از طریق این نسبت‌ها بدست آورد. نقشه‌ای که بدون مقیاس باشد، معتبر نخواهد بود. یکی از مولفه‌های اصلی نقشه، مقیاس است. با استفاده از مقیاس می‌توان طرح‌ها و ترسیمات را بر روی زمین اجرا کرد. حتی عکس هوایی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و بدون مقیاس معتبر نخواهد بود.
فرمول مقیاس عبارتند از:
نقشه مقیاس = فتصله اختلاف بر روی نقشه/فاصله اختلاف بر روی زمین
هرچه مقیاس کوچک‌تر باشد، دقت و جزییات کمتری از روی زمین در نقشه نمایش می‌دهد. در این حال نقشه فاصله بیشتری از زمین داشته و مساحت بزرگتری از سطح را نمایش می‌دهد. از طرفی هرچه مقیاس در نقشه بزرگتر باشد، دقت و جزییات بیشتر از زمین درنقشه نمایش داده خواهد شد. در این حالت نقشه فاصله کمتری از زمین داشته و مساحت کمتری از سطح زمین را نمایش می‌دهد.
انواع مقیاس در نقشه برداری چیست؟
انواع مقیاس در نقشه برداری عبارتند از:
- مقیاس عددی یا کسری
- مقیاس توصیفی
- مقیاس خطی یا ترسیمی
تعریف مقیاس عددی یا کسری
مقایسی عددی (representative fraction) به اختصار RF، به صورت N:1 یا کسری نمایش داده می‌شود (برای مثال، 1:200). N، فاصله واقعی بر روی زمین می‌باشد. مقیاس کسری فاصله‌های افقی نسبت به فاصله‌های واقعی در زمین را نشان می‌دهد. این مقیاس نسبت یک طول بین نقشه و زمین ترسیم شده را بیان می‌کند. برای مثال، اگر مقیاس 1:500 باشد، یعنی خط افقی 1 سانتی متری در نقشه معادل با 500 سانتی متر بر روی زمین است. شایان ذکر است که مقیاس عددی واحد معینی ندارد. تنها در صورتی واحد معین می‌شود که در نقشه ذکر شود. در مثالی که زدیم واحد انتخابی سانتی متر است. استفاده از این مقیاس راحت است و کاربرد جهانی دارد.
تعریف مقیاس توصیفی
نسبت طول خط بر روی نقشه به طول خط افقی بر روی زمین مقیاس توصیفی است. این نسبت به صورت جمله کوتاه بیان می‌شود. برای مثال 1:1000 در مقیاس توصیفی به صورت «یک متر ترسیمی روی نقشه برابر با یک کیلومتر بر روی زمین» بیان می‌شود.
تعریف مقیاس خطی یا ترسیمی
مقیاس خطی یا ترسیمی به صورت پاره خط در زیر نقشه رسم و از چپ به راست درجه بندی می‌شود. هر قسمت یک واحد می‌باشد. به‌صورت کلی می‌توان مقیاس ترسیمی را میزان فاصله واقعی تا فاصله ترسیمی روی نقشه به صورت تصویری همراه با درجه نمایش دانست. مقیاس ترسیمی مکملی برای مقیاس عددی و توصیفی در نقشه‌ها است.
نحوه محاسبه مقیاس در نقشه برداری
برای اینکه مقیاس در نقشه برداری را بدست آوریم، باید مقدار طول بر روی زمین و مقدار طول مورد نظر بر روی نقشه را بدانیم. علاوه بر این، باید واحد طول خط موردنظر روی زمین و واحد همان طور را بر روی نقشه یکی باشند. اول باید واحدها را یکی کنید و اندازه واقعی طول بر روی زمین را به سانتی متر تبدیل کنید. بعد از آن عدد طول ححقیقی را بر طول خط روی نقشه تقسیم کنید. بدین ترتیب مقیاس بدست می‌آید.
نحوه تبدیل مقیاس‌های نقشه
برای اینکه بتوانیم اندازه واقعی را به مقیاس موردنظر تبدیل کنیم، برای مثال، مقیاس 1:500 به ازای هر 500 واحد روی زمین یک واحد بر روی کاغذ رسم کنیم. اگر بخواهید مقیاس نقشه ترسیم شده را به اندازه واقعی بر روی زمین تبدیل کنید، باید اندازه روی نقشه را ضربدر در مقیاس نقشه کنیم. برای مثال، اگر طول خط روی نقشه 10 و مقیاس نقشه 1:500 را داشته باشیم، اندازه طول بر روی زمین به صورت زیر بدست می‌آید:
5000 cm= 500* 10
برای اینکه یک مقیاس را به مقیاس دیگر تبدیل کنید، کافی است که در رابطه زیر ضریب تبدیلی که بدست می‌آید را با استفاده از مقیاس جدید بدست آورید:
ضریب تبدیل = مخرج مقیاس نقشه جید/مخرج مقیاس نقشه موجود
برای مثال، اگر مقیاس 1:200 و مقیاس نقشه جدید 1:400 داشته باشیم، برای اینکه بتوانیم مقیاس نقشه قبلی را به نقشه جدید تبدیل کنیم، طبق مقداری که از فرمول بالا یدست آمده، باید تمام اندازه‌های نقشه قبلی را بر 2 تقسیم کنیم.
درج دیدگاه