به علمی که به مباحث مرتبط با زمین می‌پردازد، رشته مهندسی نقشه برداری (Surveying Engineering) یا مهندس ژئوماتیک (Geomatics Engineering) گفته می‌شود. درواقع، این رشته، علم، فن و هنر جمع‌آوری اطلاعات مکانی و پردازش و تجزیه و تحلیل آن‌ها برای انجام کارهای مختلف است.
از این رو فعالیت‌های نقشه برداری شامل دو بخش است:
- بخش اول: این بخش علوم و فنونی است که به منظور جمع‌آوری اطلاعات از سطح زمین به‌صورت مستقیم یا غیر مستقیم، برداشت می‌شود.
- بخش دوم: در این بخش، داده‌های جمع‌آوری شده را برای تولید خروجی‌هایی از جمله نقشه و غیره، تجزیه و تحلیل می‌کنند.
به عنوان مثال، مهندس نقشه بردار با برداشت مستقیم می‌تواند مختصات یکسری نقطه را برآورد کند. سپس با استفاده از آن‌ها یک نقشه رسم کند. همچنین او می‌تواند داده‌های چندساله ماهواره‌ای را جمع‌آوری کرده و پدیده‌های طبیعی همچون زمین لرزه را پیش‌بینی کند.
یکی از مواردی که در رشته مهندسی نقشه برداری اهمیت دارد، تولید و تهیه نقشه است. از این رو خروجی بسیاری از کارهای یک نقشه بردار، نقشه است. منظور از نقشه، تصویر افقی است که از سطح زمین با مقیاس کوچک ترسیم شده است.
تاریخچه رشته مهندسی نقشه برداری
رشته مهندسی نقشه برداری به دوران مصر باستان بر می‌گردد. تعیین دوباره مرز زمین‌های کشاورزی، پس از سیل رودخانه نیل و ساخت هرم بزرگ جیزه با استفاده از اطلاعات قبل وقوع سیل، انجام شد.
نقشه برداری در زمان رومیان، به عنوان یک حرفه بنیان‌گذاری شد. نقشه برداران در آن زمان، از طناب استفاده می‌کردند تا زمین‌ها را به قطعات مشخصی تقسیم کردند. این امر به دلیل اخذ مالیات انجام می‌شد.
در اروپا در قرن هجدهم، برای نقشه برداری از روش معروف مثلث بندی استفاده می‌کردند. این روش بر اساس اندازه‌گیری زوایا بود که برای ساخت یک شبکه کلی برای موقعیت یابی نقطه‌ای در داخل کشور استفاده می‌شد.
با گذشت زمان تجهیزات نقشه‌برداری عوض شد و روش‌هایی همچون زنجیره گونتر، نوارهای اینوار، تجهیزات اندازه گیری مانند فاصله‌یاب‌های الکترومغناطیس و سیستم موقعیت‌یابی جهانی جایگزین قبلی‌ها شد. این روش‌ها هرکدام به نوبه خود باعث شد تا انجام کارها سهولت یافته و دقت اندازه‌گیری بهبود یابد. از این رو امروز می‌بینم که نقشه برداری با پهپاد، لیزر اسکنرها و ماهواره‌ها تجهیزات ویژه‌ای هستند.
محیط کار رشته مهندسی نقشه برداری چگونه است؟
در زمان‌های گذشته، مهندسین نقشه برداری، در محیط‌های باز و به‌صورت مستقیم اطلاعات را جمع‌آوری می‌کردند. اما امروزه، نقشه برداران می‌توانند به صورت مستقیم و از طریق دور سنجی، اطلاعات خود را جمع‌آوری کنند. مهندسین در روش دور سنجی تنها باید داده‌های بدست آمده را از طریق ماهواره‌ها تحلیل و بررسی کنند. بنابراین دیگر نیازی ندارند که اطلاعات خود را به صورت دستی و مستقیم جمع‌آوری کنند.
ویژگی‌ها و توانایی‌های لازم مهندس نقشه‌بردار چیست؟
اگر قصد دارید که در رشته مهندسی نقشه برداری تحصیل و سپس کار کنید، باید بدانید که یکسری توانایی‌هایی لازم دارید. آن‌ها عبارتند از:
- در ریاضی و فیزیک و قدرت تجسم سه بعدی دانش بالایی داشته باشید.
- قدرت تجزیه و تحلیل بالا
- دقت
- روحیه کار در محیط‌های باز و صحرایی داشته باشید.
- توان و قوای جسمی برای عملیات میدانی داشته باشید.
- برای کاهش هزینه‌ها دانش اقتصادی داشته باشید.
- روحیه کار تیمی داشته باشید.
تحصیل در رشته مهندسی نقشه برداری
تا سال 1396 رشته مهندسی نقشه برداری در هنرستان‌ها تدریس می‌شد. اما از آن سال به بعد تدریس آن در هنرستان متوقف شد. از آن به بعد تنها باید درصدها و تراز لازم در کنکور سراسری ریاضی را بدست آورید تا بتوانید در مقطع کارشناسی این رشته تحصب کنید. اگر می‌خواهید در مقطع کارشناسی در این رشته تحصب کنید، باید دروس ریاضی مانند هندسه و مثلثات و فیزک را در دوره دبیرستان به خوبی درک کرده باشید.
در دوره کارشناسی رشته مهندسی نقشه برداری، دروس زیر ارائه می‌شود:
- نقشه برداری 1 و 2
- نقشه برداری زمینی
- فتوگرامتری 1 و 2
- ریاضیات مهندسی
- تئوری خطاها
- ژئومورفولوژی – زمین شناسی
- مبانی کارتوگرافی
- ژئودزی 1 و 2
- سرشکنی
- الکترونیک – فاصله یاب
- استاتیک و مقاومت مصالح
- هندسه دیفرانسیل
- فیزیکال ژئودزی
گرایش‌های رشته مهندسی نقشه برداری در مقطع ارشد
گرایش‌های رشته مهندسی نقشه برداری در مقطع ارشد، به شرح زیر است:
- سیستم‌های اطلاعات مکانی (GIS): این علم، مربوط به اخذ، ذخیره سازی، بازیابی، مدیریت و پردازش داده‌های مکانی است.
- سیستم‌های اداره زمین (LIS): این علم، مربوط به اخذ، ذخیره‌سازی، بازیابی، مدیریت و پردازش داده‌های مکانی و توصیفی از طریق نقشه‌های کاداستر است.
- گرایش سنجش از دور (RS): هدف این رشته، بدست آوردن، تحلیل، ذخیره‌سازی اطلاعات حاصل از نقشه‌ها و عکس‌های هوایی و ماهواره‌ای است.
- گرایش فتوگرامتری: این رشته به اندازه‌گیری مختصات و ابعاد هندسی اجسام از جمله قسمتی از سطح زمین، عوارض و غیره با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، هوایی و زمینی می‌پردازد.
- گرایش ژئودزی: رشته ژئودزی از گرایش‌های دشوار نقشه برداری است. این رشته به اندازه‌گیری شکل و عوارض سطح زمین می‌پردازد.
- گرایش هیدروگرافی: این رشته به مطالعه و بررسی تغییراقیانوس‌ها، دریاها، رودخانه‌ها و غیره در مقایسه با موقعیت جغرافیایی زمین می‌پردازد.
مشاغل در حوزه رشته مهندسی نقشه برداری
برخی از زمینه‌های کاری در حوزه رشته مهندسی نقشه برداری عبارتند از:
- تهیه نقشه توپوگرافی
- تهیه کاداستر
- محاسبات احجام عملیات خاکی
- کنترل کارهای اجرایی و تعیین میزان نشست ساختمان ها در عملیات اجرایی
- طرح های مربوط به تسطیح اراضی در شهرسازی و کشاورزی
- طرح های مربوط به راهسازی
- انتقال نقاط و امتدادها در معادن و راه های زیرزمینی نظیر تونل، مترو و غیر.
- طراحی خطوط انتقال گاز، آب و غیره
- تعیین میزان عمق آب و تهیه نقشه های دریایی
- اکتشاف منابع زیر زمینی
- پیش بینی زلزله
با وجود سختی که کار نقشه برداری دارد، آیا حاضرید که به عنوان یک مهندس نقشه بردار کار کنید؟
درج دیدگاه